De impact van de adoptiestop op wensouders: ‘Het voelt alsof we op een rijdende trein stappen en niet weten waar we naartoe gaan: onveilig en onzeker’
Een leeg bedje in een babykamer
Foto: Nienke Taalman
De babykamer is al helemaal klaar: geverfd in een warme kleur en een grote olifant op de muur. Maar dit kamertje, bij Dirk Jan en Christiaan* thuis, blijft misschien wel altijd leeg want de adoptieprocedure waar zij in zaten is opgeschort. Al meer dan een jaar wacht het koppel op de vervulling van hun allerliefste wens: een kindje.
​
​
​
Opschorting adoptie
Op 8 februari 2021 besloot toenmalig demissionair minister Dekker van Rechtsbescherming om de buitenlandse adoptie (voorlopig) op te schorten. Dit besluit is gebaseerd op een rapport van de commissie-Joustra. Hierin staan structurele misstanden vermeld die tussen 1967 en 1998 in het buitenland speelden, zoals vervalsing van documenten en fraude. Er is geen termijn aangegeven voor de opschorting en het nieuwe kabinet zal een definitief standpunt innemen over de toekomst van buitenlandse adoptie. Door deze beslissing komen veel koppels met een kinderwens in onzekerheid te zitten.
Meer weten over hoe deze beslissing tot stand is gekomen? Lees hier verder.
De weg naar adoptie
Toine (33) en Matthijs* (42) uit Bilthoven leven nu ook in onzekerheid. Ze leerden elkaar kennen in 2010 en zijn inmiddels al twaalf en een half jaar samen. “Onze kinderwens werd al vroeg in onze relatie een gespreksonderwerp”, vertelt Matthijs. “Eerst dacht ik daar niet eens aan omdat ik dacht dat een kind per se een moeder nodig heeft. Later ben ik me gaan realiseren dat dat helemaal niet zo is; een kind heeft liefde nodig en dat kunnen wij zeker bieden.”
Het koppel oriënteerde zich op alle mogelijkheden. Tijdens de informatiebijeenkomst in 2016 van Meer dan Gewenst, een adoptiestichting voor lhbt’ers, werd het duidelijk dat hun voorkeur bij adoptie lag. “We gingen echt nadenken vanuit het perspectief van het kind en niet vanuit dat van ons. Wij hebben namelijk de ruimte en middelen om een kindje een goede toekomst te geven”, zegt Toine.
Dirk Jan (33) en Christiaan (35) uit Maarssen delen deze mening. Het koppel ontmoette elkaar in 2017 tijdens de eerste Canal Parade in Utrecht. Ze waren bij gemeenschappelijke vrienden op bezoek toen ze elkaar voor het eerst spraken. “In ons eerste gesprek kwam al naar voren dat we allebei een kinderwens hebben”, vertelt Dirk Jan.
Via dezelfde informatiebijeenkomst van Meer dan Gewenst bekeken ze alle opties. De reden waarom adoptie het beste bij hen past komt ook door de persoonlijke ervaring van Dirk Jan. Hij vertelt: “Mijn jongste zusje is geadopteerd uit India dus ik maakte van dichtbij mee wat adoptie kan brengen. Zij is doof en verstandelijk beperkt. Als zij niet de kans kreeg om geadopteerd te worden, leefde ze nu waarschijnlijk ergens op straat in Mumbai, of misschien wel helemaal niet meer. Het is mooi als je ineens een kindje wel een toekomst kan bieden.”
Dirk Jan (links) en Christiaan (rechts)
Foto: Chriske
Voorkeur voor de Verenigde Staten
Beide koppels hebben de voorkeur om een kindje uit de Verenigde Staten te adopteren. De belangrijkste reden voor beide koppels was bovendien dat het dan zou gaan om een open adoptie. Dit betekent dat er contact is tussen de biologische moeder, het kind en de adoptieouders. Christiaan vertelt terwijl hij Dirk Jan aankijkt: “Het zou fijn zijn als jij en ik kunnen vertellen wie de moeder is. We zouden ervoor open staan dat er contact is en dat zij ook een bepaalde rol gaat spelen in het leven van ons kind.”
Toine en Matthijs zien ook voordelen in een open adoptie. “Je wilt niet de achtergrond van het kind ontzeggen, dat is een onderdeel van hem of haar. We willen alle vragen kunnen beantwoorden”, zegt Matthijs. Toch is het koppel ervan bewust dat er een emotioneel én financieel risico aan adoptie vanuit de Verenigde Staten zit. De moeder kan zich tijdens de zwangerschap namelijk nog bedenken en ervoor kiezen om niet door te gaan met de adoptie. Er is dus wel een risico, maar het koppel ziet dit niet als reden om het niet te doen.
​
Het begin van het adoptieproces
In mei 2019 hakten Dirk Jan en Christiaan de knoop door. Zij dienden de aanvraag in en de procedure werd in gang gezet. Bij de verplichte voorlichtingsbijeenkomst van Adoptievoorzieningen kregen ze een hoop informatie over wat ze allemaal konden verwachten. In februari 2020 begonnen ze met de vijf verplichte cursussen. Hierin leren wensouders meer over thema’s die in adoptiegezinnen speciale aandacht verdienen zoals hechting en identiteit.
Toine en Matthijs bewandelden rond die tijd ook dat pad. Eind 2020 werd het gezinsonderzoek gestart; hierin wordt er gekeken naar de geschiktheid van de wensouders om een adoptiekind op te voeden. “De Raad heeft veel met ons besproken. Zo werd er ook de vraag gesteld of wij voor een kind met (zware) speciale behoeften zouden kunnen zorgen. We hebben eerlijk moeten zijn over dat wij dat niet aan zouden kunnen”, legt Matthijs uit. “Dat voelt heel egoïstisch maar dat is het niet. Het belang van het kind staat centraal en daarom moeten wij eerlijk zijn over wat wij als ouders kunnen bieden.”
Een onverwachte wending
Na de gesprekken met de Raad voor de Kinderbescherming was het einde van de procedure voor beide koppels in zicht. Het was bijna zover: ze werden bijna ouders. Toch is het nooit zover gekomen, want tegen hun verwachting in, werd die droom opeens geen werkelijkheid. Minister Dekker kondigde de adoptiestop aan. Voor beide koppels kwam dit totaal onverwachts. “Toen we het op het nieuws hoorden, dachten we meteen ‘dit gaat niet over ons’”, vertelt Christiaan. Ze konden het niet geloven. Het koppel kijkt elkaar aan. “Ja, toen we doorhadden dat het wel over ons ging, waren we stil en erg verdrietig”, vult Dirk Jan aan.
Naast ongeloof en verdriet, leverde dit nieuws ook onduidelijkheid op. Voor Toine en Matthijs kwam dat vooral omdat zij al erg ver waren in het adoptieproces en alsnog niet konden doorgaan met de adoptie. Ze wisten niet waar ze aan toe waren, omdat de overheid het huidige adoptiesysteem misschien anders wil gaan inrichten en het is onbekend óf en zo ja, wanneer dat gebeurt. Matthijs: “Het voelde alsof we op een rijdende trein stapten en niet wisten waar we naartoe gingen: onveilig en onzeker.”
In de wachtstand
Die onzekerheid is er nog steeds; het is nog niet duidelijk of de adoptiestop definitief wordt en hoe de procedures anders veranderen. Het nieuwe kabinet zal daar over besluiten. Daarom weten veel wensouders nu niet waar ze aan toe zijn. Toine: “We willen ook niet in de wachtstand blijven zitten en hebben daarom eind vorig jaar de vraag gesteld: moeten we dit nog wel willen?” Samen met Matthijs denkt hij nu na over alternatieven. “We willen alle mogelijkheden verkennen voordat we er echt mee stoppen. Over drie jaar ben ik 45 en dat is voor mij wel de grens; ik wil later wel nog een balletje kunnen trappen met mijn zoon of dochter”, vertelt Matthijs.
Meer weten over welke mogelijkheden homostellen hebben om een kindje te krijgen? Lees hier verder.
Dirk Jan en Christiaan houden hoop dat de adoptie toch nog door kan gaan. “We spraken af dat we doorgaan met plannen en dromen en we wachten het vol vertrouwen af”, zegt Dirk Jan. Het koppel diende naast de aanvraag voor adoptie uit de Verenigde Staten ook een aanvraag in voor adoptie uit Nederland. Zij zijn het laatste koppel dat in aanmerking komt voor binnenlandse adoptie, want door de adoptiestop komen er geen nieuwe stellen meer bij.
Binnenlandse adoptie
Binnenlandse adoptie komt in Nederland vaak niet meer voor, omdat het aantal ongewenste zwangerschappen afneemt; de seksuele voorlichting verbeterde en het gebruik van voorbehoedsmiddelen nam toe. Jaarlijks worden er in Nederland ongeveer vijftien kinderen ter adoptie. De kans dat het lukt om een kind uit Nederland is dus vrij klein.
Bron: Adoptievoorzieningen
“Mocht het toch doorgaan en we worden gebeld, dan moeten we al binnen een week klaarstaan. Dat betekent ook dat er al een kamertje in ons huis beschilderd en behangen is”, vertelt Christiaan. “Het is raar om daar al mee bezig te zijn, maar het is belangrijk om dat al te doen.” De kamer is in een warme, gele kleur geverfd en op de muur is een olifant behangen. “Het een vrolijke kamer waar veel daglicht naar binnenkomt.” Ze zijn er klaar voor om daar een kindje te verwelkomen.
Foto: Nienke Taalman
Babykamer
Een aanvulling op het geluk van het kind
Doordat de adoptie zo dichtbij kwam, konden beide koppels al veel nadenken over het ouderschap. “Niet elke ouder heeft zo’n lange voorbereidingstijd als wij nu hebben gehad. Ik denk dat we hele leuke ouders zullen zijn omdat we het kindje alle aandacht kunnen geven”, zegt Toine enthousiast. “Ik denk dat wij heel ondernemend zullen zijn en echt gaan kijken naar waar het kind behoefte aan heeft zodat we daarin mee kunnen gaan”, zegt Dirk Jan terwijl hij lachend naar Christiaan kijkt.
“Het adoptieproces is lang maar daardoor verandert je blik op adoptie ook”, zegt Dirk Jan. “Eerst gingen we al nadenken over namen, maar bij de cursus leerden we dat de biologische moeder soms al een naam heeft bedacht en graag wil dat het kind dat draagt. Soms is dat het enige wat de moeder het kind kan meegeven”, zegt Christiaan Dirk Jan: “Je leert zelf een stap naar achter te zetten en het belang van het kind op de voorgrond te plaatsen.”
Met dat belang in gedachte weten de koppels ook dat er een kans bestaat dat het misschien niet meer gaat gebeuren. “We houden er rekening mee met dat het ons niet gegeven is en dat we geen ouder meer worden. Als dat zo is zullen we alsnog gelukkig zijn en er op een andere manier invulling aan geven”, vertelt Christiaan terwijl hij hoopvol naar Dirk Jan kijkt. “Een kind kan een aanvulling zijn op ons geluk, maar ik heb hoop dat wij de aanvulling kunnen zijn op het geluk van het kind.”
​
*De achternamen van Dirk Jan en Christiaan zijn bekend bij de auteur
*De achternamen van Toine en Matthijs zijn bekend bij de auteur